NAURA ORENTES’İN NİNNİSİ SERGİSİ

Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Araştırma Görevlisi Ender Özbay’ın belgesel fotoğraf sergisi  Naura “Orontes’in Ninnisi” Edebiyat Fakültesi Dekanlığı Sergi Salonu’nda sanatseverlerle buluştu.

Ender Özbay’ın, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ertan Daş’ın 2010-2012 yıllarında bilimsel danışmanlığında gerçekleştirdiği Naura “Orontes’in Ninnisi”  başlıklı belgesel fotoğraf sergisi mimarlık, edebiyat,  kültür tarihinin kapsamlı bir araştırma özeti niteliği taşıyor.

SU DOLAPLARI BÜTÜNSEL BİR ANLATIMLA SUNULUYOR
Sergide  “Naura” diye tabir edilen geçmişin kent yaşamında ve tarım faaliyetinde vazgeçilmez bir yer alan su dolapları gözler önüne seriliyor. Naura “Orontes’in Ninnisi” belgesel fotoğraf sergisinde Suriye’den Türkiye’ye uzanan Asi Nehri güzergahındaki keşif ve araştırma çalışmalarında çekilmiş “Naura” fotoğrafları, tarihi değer taşıyan arşiv fotoğrafları, açıklama metinleri ve çizimler içeren bilgi panoları, üç boyutlu bilgisayar modellemeleri ve gerçeğine uygun özelliklerde hareketli bir maket ile bütünsel bir anlatımla sunuluyor. 

NAURALAR AYNI ZAMANDA ANITSAL BİR YAPI TÜRÜ
“Naura”  tarih boyunca, su kaynaklarının yerleşme ve tarım alanlarına göre alçakta kaldığı yerlerde kaynaktan su çıkarmaya yarayan, Türkçede kapsayıcı olarak “su dolabı” tabir edilen “ahşap bir çark ile su çekme sistemi”. Bazı özelliklerine göre na‘ura, sâqiya veya ayakçarkı olarak biliniyor. Su dolaplarının akarsu üzerine kurulan ve akıntının itme gücüyle hareket eden dikey çarklı türü olan Naura çeşitli elemanlardan oluşan anıtsal bir yapı türü.

“BU SERGİ NAURALARIN HALKA ESTETİK BİR SUNUMU”
Özbay, aynı zamanda yüksek lisans tezi olan Naura “Orontes’in Ninnisi” sergisini şu sözlerle aktardı:  Bu çalışma yüksek lisans tezimin halka estetik bir halde sunumu şeklinde değerlendirilebilir. Aslında bu sergi 2009-2012 arasında yapılmış bir çalışmadır. Suriye’den Türkiye topraklarına dökülen Asi Nehri üzerinde bu türden antitikeden başlayıp Ortaçağ boyunca inşa edilmiş ve 20. yüzyılın başlarına kadar kullanılmış “Naura” olarak tabir edilen anıtsal su dolaplarının var olduklarını keşfettikten sonra bu çalışmayı bilimsel bir kanıt olarak yapmayı düşündük. Günümüzdeki Nauralar tamir edilerek ayakta kalmıştır. Elimizde yazılı tabletlere kadar inen Asur döneminde bile mevcut olduklarına ilişkin kanıtlar var. Ama ilk görsel kanıtımız 5-6. yüzyıldan bir mozaik. Nauraların devlet büyüklerinin yazışmalarından da var olduklarını anlıyoruz” 
Ender Özbay su dolaplarına neden Naura denildiğine dikkat çekerek “Avrupa’da Neura olarak bilinir. Aslında Naura Arapça’da “ağlayan sesi”dir. Türkçe’de etimolojik olarak “nara atmak” sözünden gelir. “Naura” uğultu, inilti, ağlama sesine bir yansıma sözcük olarak türetilmiş bir tabir. Yunus Emre’nin “Dolap ne için inilersin/Derdim vardır inilerim” dediği tabirdir. Ağlayan, inleyen bir dolap olarak imgeleştirilmiştir” dedi.
Asi Nehri’ndeki nauraların ayrılan bir özelliği olduğunu vurgulayan Özbay, “Çok büyük boyutlarda mimari anıtsal unsurlarla ahşap çarkların, 20 metrelik su kemerlerinin ve özel tipte ayakların kullanılmış olmasıdır. Nauralar tarımsal ekonomi açısından su taşıdığı ve yanına değirmen inşa edilerek un üretilmesini sağladığı için ayrıca bir öneme sahip” diye konuştu.

Suriye’nin Hama,  Şeyzar kentlerinde ve Antakya’da bulunan nauraları çeken Ender Özbay, arşivlerden bulduğu fotoğraflarla günümüzdeki kalıntıları kıyaslayarak da nauraların uğradığı değişimleri gözler önüne seriyor. // EGE BASIN GRUBU // Buse Gençtürk- Süleyman Gülen