Genetik bilgileri içeren DNA'mızın çeşitli varyasyonlarına gör hasar verilebilir, bu katkının en yaygın nedenleri arasında salgınlar (UV, X ve gama parlamaları), kimyasallar (sigara dumanı, şehirler), viral şehirler ve bölgelerde doğal olarak oluşan metabolik oranlar bulunur.
DNA'daki dayanıklılık bozulmaz, genetik değişiklikler zarar vererek güvenlik korumasını kaydetmeyi sağlar Moleküler Biyolog Arş. Gör. Ayşegül Yanık, " DNA'daki değiştiricileri doğrudan doğruen kurutma gen tedavisi ya da gen teknolojisi içeren genetik mühendislik yöntemleriyle yapılabilir. CRISPR-Cas9, son yıllarda ayrılabilir en güçlü gen düzenleme araçlarından biridir. Bu teknoloji sayesinde belirli bir gen hedeflenerek kesilip birleştirilebilir, sağlıklı bir gen eklenebilir ya da genin modifiye edilebilir." dedi.
Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü
Arş. Gör. Ayşegül Yanık, 25 Nisan Dünya DNA Günü kapsamında DNA hasarı, onarımı ve genetik düzeyde tedavi yöntemleri hakkında önemli bilgiler paylaşıldı.
DNA'mızın sebeplerden zarar görebileceği
DNA'nın, genetik özelliklerini taşıyan içindeki en önemli moleküllerden biri olduğunu kaydeden Arş. Gör. Ayşegül Yanık, "Ancak her zaman stabil değildir. Çevresel sebeplerden ve hastalıklarda meydana gelen doğal olaylar sonucunda zararlı görülebilir. DNA'ya zarar vermenler radyasyon (UV, X-ışınları, gama ışınları), sigara dumanı, zehirli kimyasallar, salgınlar, hava kirliliği ve viral koşullar yer alır. Bu durum, DNA'nın bağlantılarına yol açabilir ve bazı yapılarında değişire neden olabilir. Bunun dışında virüsler DNA'mıza hizmet ve bizim arasında yapımızı bozabilir. Bu durum Kontrolsüz çoğalmasına neden olabilir. Vücudda meydana gelen metabolizma olaylarının sonucu olarak oluşan bazı maddeler, DNA'nın kendini parçalaması sırasında meydana gelebilen hatalar yine DNA'nın bozulmasıyla bozulabilir. dedi.
Hücrelerimizde doğal olarak bulunan DNA detayı nasıl işleniyor?
Parçalanmış genetik bilgilerin saklanması, korunması ve nesille nesille aktarımının sürdürülmesi ile programlanması ile Yanık, "Bu hastalığında, DNA'daki hasarları düzeltilebilecek oldukça gelişmiş tek parça mevcut. Bu sayede genetik bilgi korunur ve sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürürler. DNA'ya yine hücrede yer alan enzimler tarafından bağlanarak zincirin takılması sağlandı.” diye konuştu.
Onarlanmayan DNA ne gibi hayatlara yol açar?
DNA'da meydana gelen hasarların düzgün bir şekilde onarılamadığı, kalıcı olarak oluştuğunu da değiştiren Yanık, "Bu yeteneklilar, DNA'nın herhangi bir yerinde oluşabileceği gibi, hücrenin büyümesinden, çoğalmasından ve hücrenin büyümesinden, çoğalmasından ve hücrenin büyümesinden sorumlu genlerde de olabilir. Bu durum kontrolsüz çoğalmasına neden olan risk artar. Örneğin, BRCA1 ve BRCA2 gibi genler bozulduğunda meme ve yumurtalık kopma riski artar. DNA onarımı ayrıca gelişim sırasında önemlidir. Bozukluklar immün yetmezliklere yol açabilir. Ayrıca DNA hasarı birikir. ifadesinde bulundu.
CRISPR teknolojisi ile DNA'ya müdahale…
DNA onarımı veya yöntemlerinin DNA'daki hataların giderilmesi veya genetik özelliklerin raporlarının geldiğini söylüyor Arş. Gör. Ayşegül Yanık, şöyle devam etti:
"Doğal çözüm süreçlerini destekler ya da doğrudan genetik iyileştirmeler sağlayan hastalıkları tedavi etmek. DNA çözümü veya aktivesi DNA sorunu enzimlerini eden sistemlerla ya da doğrudan genetik müdahalelerle gerçekleşir. DNA'daki tüm parçaları doğrudan düzelten gen tedavisi ya da gen düzenleme teknolojileri içeren genetik yöntemle yapılabilir (CRISPR ile bir gen kesipsını seçer). CRISPR-Cas9, son olarak en güçlü desteklerinden biridir. genin kopyalanabilir.”
Hangi hastalık için umut vadediyor?
DNA tedavilerinin, genetik düzeyde doğrudan müdahale edilebilmesi için, özellikle genetik düzeyde doğrudan müdahale için oldukça önemli olduğunu dile getiren Yanık, “DNA tedavisina yönelik tedavi yöntemleri; orak hücre anemisi, kistik fibrozis, Duchenne kas distrofisi gibi genetik tedavi, Spinal Müsküler Atrofi (SMA) gibi nadir genetik hastalık, Alzheimer gibi hastalığa bağlı tedavi; SCID (Ağır Kombine İmmün Yetmezlik) gibi sistemi hastalıklar ve bazı hastalıklar için CRISPR ve gen umut vadetmektedir.” dedi.
İlaçlar ve gen tedavileri hangi aşamada?
Bugünkü bazı DNA onarım mekanizmalarını parçalayan, klinik kullanımda olduğunu da ifade eden Arş. Gör. Orak hücre anemisi uygulanmış olup 2024'te FDA onayı alınmıştır.” Şekilli şekiller tamamlandı.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.